O istoriji i značaju EuroPridea

EuroPride 2022 biće održan u Beogradu od 12. do 18. septembra 2022. Ovo će biti prvi EuroPride organizovan u jugoistočnoj Evropi, u zemlji sa visokim stepenom homofobije, zemlji čiji zakoni ne odgovaraju zaštiti i pravima koja imaju LGBTI+ osobe širom Evrope. Stoga, EuroPride 2022 ima poseban politički i istorijski značaj. Ujedno, ovom manifestacijom biće obeleženo 30 godina od prvog EuroPride-a, održanog u Londonu 1992. godine.

Sam naziv EuroPride implicira međunarodni karakter ovog Prajda, odnosno prajd za celu Evropu. Prajd je obično ograničen i organizovan u specifičnom nacionalnom kontekstu, omogućavajući LGBTI+ zajednici koja živi u određenoj zemlji da se bori za zaštitu svojih prava i prilagođava svoje zahteve i pristupe borbi u svom okruženju. Prajd predstavlja oblik protesta protiv nejednakog tretmana pripadnika seksualnih i rodnih manjina, koji su kroz istoriju trpeli ugnjetavanje zbog svojih neheteronormativnih identiteta i praksi. Prajd, iako se u medijima često predstavlja kao velika zabava i zabava za LGBTI+ osobe, nastao je kao oblik političke borbe protiv ugnjetavanja i služi da pomogne LGBTI+ populaciji da se izjasni za svoje političke zahteve koji će dovesti do ravnopravnog statusa i boljeg kvaliteta života. U zemljama u kojima je ova manjinska grupa obezbedila ravnopravnost, makar i formalno. Prajd se najčešće tretira i u medijima kao vid zabave i prostor za druženje. Međutim, treba imati u vidu da Prajd, čak i u zemljama u kojima LGBTI+ osobe uživaju formalnu ravnopravnost, uvek ima politički karakter, jer razna politička previranja mogu dovesti do nazadovanja, odnosno oduzeta prava koja je LGBTI+ populaciji osvojila i ponovo izgubila. Konzervativne političke struje širom Evrope neprestano pokušavaju da uskrate ravnopravan status LGBTI+ populaciji, i iako mediji često LGBTI+ osobe (u zapadnim zemljama) predstavljaju kao ravnopravne građane, visok nivo homofobije i transfobije je i dalje prisutan.

Zbog značaja solidarnosti i efikasnije borbe, LGBTI+ zajednica u Evropi odlučila je da proširi svoje aktivnosti tako da se ne ograničavaju na okvire samo jedne zemlje, odnosno da ih dovede na međunarodni nivo slanjem poruke o univerzalnosti problema sa kojima se suočavaju LGBTI+ osobe. Kreiran sa idejom da se priznaju isti problemi i ista potreba za jednakim pravima koja LGBTI+ osobe imaju bez obzira na državljanstvo, EuroPride se održava sa ciljem da okupi što više LGBTI+ osoba na jednom mestu, dajući im osećaj pripadnosti, ali takođe prilika za slanje političkih poruka o kontinuiranoj potrebi zaštite i promocije LGBTI+ prava širom Evrope.

Početak devedesetih godina prošlog veka obeležila je izuzetno teška situacija u kojoj se LGBTI+ zajednica našla zbog epidemije HIV-a, koja ne samo da je povećala nivopostojeće homofobije, već su mnogi pripadnici LGBTI+ populacije izgubili život zbog na to. Organizatori Prajda u Londonu, LAGPOC, došli su na ideju da London Prajd preimenuju u EuroPride i tako pošalju poruku solidarnosti sa LGBTI+ osobama van Velike Britanije. Vođeni ne samo saosećanjem prema LGBTI+ osobama u kontekstu epidemije HIV-a, već i svešću o važnim političkim događajima ranih 1990-ih, počeli su da razmišljaju van granica svoje zemlje i razmišljaju o mogućim oblicima ujedinjenja sa LGBTI+ zajednicama iz drugih evropskih zemalja. zemlje. Nakon mukotrpne kampanje i kontaktiranja sa organizatorima Prajda iz drugih delova Evrope, prvi EuroPride je uspešno organizovan u Londonu. Tako je pre 30 godina započeta tradicija EuroPride-a, a njegova veoma važna politička i društvena uloga za LGBTI+ populaciju u Evropi ostaje i dalje prisutna. EuroPride je nastao iz ideje solidarnosti između svih LGBTI+ osoba, bez obzira na privilegije koje uživaju u zemlji u kojoj su rođene ili u kojoj borave, i strateške odluke da će zahtevi LGBTI+ populacija u pojedinim zemljama biti lakše postići ako se ceo LGBTI+ pokret ujedini na međunarodnom nivou.

1994. godine, organizatori Prajda iz raznih zemalja okupili su se na ILGA konferenciji u Helsinkiju i odlučili da osnuju Evropske asocijacije organizatora prajda - EPOA, koje će nastaviti da postane udruženje odgovorno za licenciranje EuroPride-a. Proces davanja licenci za organizovanje EuroPride-a podrazumeva demokratsko glasanje Prajd organizacija koje su članice EPOA, koje na osnovu različitih kriterijuma kao što su gostoprimstvo grada ili jaka politička važnost, mogu da izaberu koji od gradova kandidata će biti najbolji izbor za Evropride te godine. Cilj EPOA je bio da ujedini što veći broj Evropskih organizacija ponosa i sinhronizuje njihove akcije i aktivnosti, što će kroz njihovo jedinstvo imati dalekosežnije efekte. Stvaranje udruženja organizatora Prajda pokazalo je da su organizatori prepoznali potrebu za uspostavljanjem međunarodnog događaja koji će borbu za ravnopravnost učiniti vidljivijom i efikasnijom. Ovo je bilo u skladu sa porukom solidarnosti za LGBTI+ populaciju raštrkanu van nacionalnih granica jedne zemlje koja se suočava sa sličnim problemima, samo u različitim kontekstima. Danas članstvo u EPOA uključuje više od 100 subjekata zaduženih za organizovanje Prajda, u više od 40 zemalja. Nakon osnivanja EuroPride-a, EPOA je takođe podržala ideju o stvaranju WorldPride-a (licenciran od strane InterPride-a - International Pride Netvork), koji je prvi put održan u Rimu 2000. godine. Odlučeno je da svaki put kada se WorldPride bude održavao u Evropi, te godine neće biti održan nijedan dodatni EuroPride događaj.

EuroPride i WorldPride su prepoznati kao neophodan i efikasan način da se doprinese vidljivosti problema sa kojima se suočava LGBTI+ populacija, ali i kao način da se LGBTI+ osobama pruži zabava i prilika da upoznaju ljude sa kojima dele identitet, praksu, i problemi. Ljudi sa kojima će se družiti možda ne žive u njihovoj neposrednoj blizini, ali kilometrima daleko i učesnici verovatno ne bi imali priliku da ih sretnu inače. Stoga, EuroPride, kao i WorldPride, predstavlja jedinstvenu kombinaciju aktivizma, političke borbe za bolje uslove života i ravnopravnosti, i slavljenje LGBTI+ osoba i čitavog spektra seksualnih i rodnih identiteta.

Nakon nekoliko teških godina i nailazeći na razne prepreke za organizovanje EuroPride-a u različitim gradovima, EuroPride u Parizu 1997. godine uspeo je da dobije komercijalne sponzore. Dobijanje sponzora je bilo mnogo teže 1990-ih nego danas kada su kompanije na Zapadu prilično glasne u svojoj podršci LGBTI+ pravima. Može se reći da su se u prvih deset godina EuroPride-a organizatori u raznim gradovima borili sa finansijskim poteškoćama. Nemački grad Keln je 2002. godine održao najveći EuroPride do tada, koji je brojao preko milion posetilaca. EuroPride u Londonu 2016 dočekao je gradonačelnika Londona kao gosta, čime je poslata važna poruka o važnosti javne podrške zvaničnika LGBTI+ populaciji. Sledeće godine u Madridu je oboren rekord posećenosti EuroPridea. Preko 2,5 miliona ljudi došlo je na EuroPride 2007. godine, dok je Madrid izabran iz političkih razloga. Naime, u godinama pre ovog EuroPridea, u Španiji su usvojeni zakoni o homoseksualnim brakovima i rodnom identitetu, pa je EuroPride viđen kao način da se proslave ovakve odluke španske države, ali i kao način da se pošalje poruka drugim zemljama o potreba za izmenama u zakonodavstvu koje se tiče seksualnosti i roda. Deset godina nakon ovoga, 2017. godine, Madrid je ponovo bio zadužen za organizaciju EuroPride-a, kada je ponovo oboren rekord posećenosti, jer je na EuroPride došlo 3 miliona ljudi.

Do 2005. godine EuroPride se održavao samo u zapadnoevropskim gradovima koji su smatrani bezbednim za LGBTI+ populaciju i koji su mogli da ugosti veliki broj LGBTI+ gostiju iz različitih delova sveta. Održan je u gradovima kao što su Oslo, Stokholm, Mančester itd. Članovi EPOA su 2005. godine dali licencu za organizovanje EuroPridea Varšavi. Ovo se pokazalo kao politički i strateški veoma važna i hrabra odluka, kako je gradonačelnik Varšave tada pristupio zabraniti Prajd, ukazujući na taj nivo ugnjetavanja LGBTI+ populacije u Poljskoj. Takva zabrana je takođe otvorila vrata novom strateškom pristupu borbi. Ne želeći da mirno pristanu na zabranu Prajda, lokalni organizatori su tužili poljsku državu Evropskom sudu za ljudska prava, koji je potom, dve godine kasnije, presudio da je zabrana Prajda pretnja ljudskim pravima. Na ovaj način, Varšava je 2010. godine dobila priliku da postane prva zemlja sa komunističkom prošlošću koja je domaćin EuroPridea. Skromnija posećenost ovog EuroPridea, u poređenju sa drugim gradovima u kojima je organizovan, ukazala je na značaj organizovanja EuroPridea u gradovima van zapadne Evrope.

Iako organizacija EuroPridea ne gubi na značaju time što se često održava u gradovima u kojima je već organizovan i koji su već pokazali svoju otvorenost prema LGBTI+ populaciji i njenoj borbi za ravnopravnost, tokom čitavog procesa glasanja članovi EPOA nisu vođeni samo mislima o bezbednosti grada, ili ako određena država predstavlja pozitivan primer u svojim naporima da obezbedi ravnopravnost LGBTI+ populacije. Prilikom odabira grada koji će nositi titulu organizatora EuroPridea, članovi EPOA imaju na umu kako organizovanje ovakvog događaja u konzervativnijoj zemlji može uticati na LGBTI+ populaciju u njoj i kako podrška stanovnika drugih delova Evrope može da doprinese njegovom boriti se za ravnopravnost. Štaviše, na koji način Prajd organizovan van zapadne Evrope može da upozna LGBTI+ zajednicu iz Zapadne Evrope sa problemima pojedinaca iz drugih zemalja i na taj način podstakne opštu solidarnost i jedinstvo unutar zajednice, jačajući ideje na kojima je EuroPride zasnovan. Tokom glasanja za organizatora EuroPride-a 2022, članovi EPOA su pokazali da razumeju značaj organizovanja Prajda čak i u kontekstima koji ne predstavljaju pozitivne primere za tretman LGBTI+ populacije. U konkurenciji sa gradovima iz zemalja u kojima su LGBTI+ osobe ostvarile daleko bolji pravni i faktički društveni položaj, poput Barselone, Dablina i zajedničkom prijavom Lisabona i Porta, Beograd je u prvom krugu dobio glasanje, osvojivši 70 odsto glasova članova EPOA. Davanjem dozvole Bograd Prajdu za organizovanje EuroPride-a, članovi EPOA-e ostali su verni vrednostima na kojima počiva EuroPride i iskazali solidarnost sa LGBTI+ populacijom u Srbiji, ali i sa LGBTI+ osobama u celoj jugoistočnoj Evropi.